شابک کتاب و کاربردهای آن
وقتی صحبت از چاپ کتاب با مجوز رسمی به میان میآید منظور چاپ و نشر کتاب به شکلی است که بتوان آن را به صورت سیستماتیک قابل پیگیری نمود و آن را شناسنامهدار کرد. یکی از مهمترین مجوزهایی که برای کتاب دریافت میشود شماره شابک است. این شماره شابک از طرف خانه کتاب صادر میشود و معمولاً انتشاراتیها یک سری از شماره شابک را از خانه کتاب دریافت میکنند و آن را به کتابهایی که قصد نشر و چاپ آن را دارند اختصاص میدهند. در این مطلب به پاسخگویی به سوال شابک کتاب چیست و کاربردهای آن کدامند خواهیم پرداخت.
شابک یک سیستم برای شمارهگذاری کتابها در سطح بینالمللی است. شماره شابک متشکل از سیزده عدد میباشد که زقمهای آن در چند گروه قرار داده میشود و هر گروه مفهوم و معنای خاصی دارد.
برای مثال، عدد ۹۶۴ شماره یا شناسه ملی ایران است که در درون شماره شابک قطعاً موجود است. البته زمانی که کتاب در ایران چاپ شده باشد.
عدد صفر نمایانگر کشورهای انگلیسی زبان است. البته لازم به ذکر است که موقعیت قرار گرفتن عدد صفر بسیار مهم است تا نشانگر یک کشور باشد.
گروه دیگری از اعداد این شماره ۱۳ رقمی به ناشر ارتباط دارد و نشاندهنده ناشر آن است.
گروه دیگری از اعداد نیز نشانگر منطقه جغرافیایی و زبانی است که کتاب در آن چاپ شده است.
گروه دیگری از اعداد این شماره وجود دارد که جهت صحت آزمایی شابک است. این احتمال دارد که فردی بدون اخذ مجوز شابک قانونی اعدادی را تولید نموده باشد. برخی از اعدادی که در یک شابک قانونی وجود دارد نشان دهنده آن است که شابک صحت دارد و جعلی نیست
این شناسه از سال ۱۹۶۰ تا پایان سال ۲۰۰۷ دهرقمی بوده است و از آغاز سال ۲۰۰۸ برای افزایش دامنه ی اختصاص شناسه، سیزدهرقمی شد. شابک هایی که معمولا در پشت کتاب و بر روی جلد آن چاپ می شود بین ۱۰ تا ۱۳ رقم دارد که ۱۳ رقم آن از چپ به راست به شکل زیر معنی دار می شود. شابک اصولا بعنوان مشخص کنندهی محصول توسط ناشر، کتابفروشیها، کتابخانهها و خرده فروشان اینترنتی و دیگر زنجیرهی تامین کنندگان کتاب جهت سفارش، فهرستبندی، صورت فروش و کنترل موجودی انبار استفاده میشود. شابک ثبت کننده کتاب، عنوان کتاب، شماره ویرایش و قطع و شکل کتاب را مشخص میسازد.
هر شابک دارای 5 بخش میباشد و هر بخش آن با خط ربط از هم جدا شدهاند. 3 تا از 5 بخش شابک تعداد ارقامشان گوناگون است.
1. عنصر پیشوند – که هم اکنون یا 978 یا 979 میباشد. این قسمت همیشه 3 رقمی است.
2. عنصر گروه ثبت – این بخش کشور، منطقه جغرافیایی یا زبان منطقهای که در سیستم شابک عضو است را مشخص میکند. این قسمت 1 تا 5 رقم است.
3. عنصر ثبتی – این بخش ناشر را مشخص میکند. این بخش میتواند 7 رقمی باشد.
4. عنصر نشر – این قسمت شمارهی ویرایش و شکل عنوان خاص را مشخص میسازد. این قسمت 6 رقمی است.
5. رقم کنترلی – این بخش همیشه آخرین رقمی است که باقی شماره را ارزشیابی میکند.
کاربردهای شابک چیست؟
شابک بر روی کتاب کاربردهای متفاوتی دارد. اولین کاربرد آن این است که برای شاسنامه دار شدن کتاب و اخذ فیپا بسیار لازم و ضروری است. وقتی اطلاعات فیپا و شابک قانونی بر روی کتاب درج شده باشد حقوق مادی و معنوی اثر برای نویسنده آن برای همیشه محفوظ خواهد ماند. همانطور که قبلاً نیز در مطلبی گفتیم، شابک و فیپا نقش سند را برای یک ملک یا وسیله بازی میکند. همانگونه که داشتن سند ثبتی برای احراز مالکیت یک ملک یا وسیله بسیار ضروی است، شابک و فیپا نیز این امکان را میدهد که صاحب اثر با در دست داشتن این دو مجوز مالکیت خود را بر روی اثر ثابت کند.
دومین کاربرد شابک آن است که میتوان برای ثبت کتاب در کتابخانههای بین الملی و برای سفارش دادن آنها از آن استفاده نمود.
سومین و آخرین استفاده از شابک آن است که از این شماره برای کنترل خودکار موجودی انبارها استفاده کرد.
چقدر زمان میبرد مجوز چاپ کتاب صادر شود ؟
در حالت عادی ۵ روز کاری برای پردازش اطلاعات از زمان دریافت درخواست ISBN در آژانس لازم است (نه از تاریخ ارسالشده توسط ناشر.) پردازش اولویت دو روز کاری از زمان دریافت درخواست در آژانس است. پردازش حرفهایتر ۲۴ ساعت کاری زمان لازم دارد .
شابک در کدام قسمت کتاب قرار میگیرد ؟
شابک در صفحه شناسنامه کتاب و محفوظ بودن حق کپیرایت قرار میگیرد و در صورت وجود بارکد در پشت جلد چاپ میشود.
تفاوت شابک و بارکد در چیست؟
شابک از شماره ساخته میشود ، اما بارکد گرافیکی با خطوط عمودی است که اطلاعات عددی را برای اسکن کد میکند. ISBN و بارکد دو چیز متفاوت هستند.
بهتر است بدانید کتاب بدون مجوز هیچ ارزش و اعتباری ندارد و حتی این امکان وجود دارد که شخصی اطلاعات مربوط به کتاب شما را دریافت نماید و کتاب را به نام خود ثبت کند. ( همیشه مطمئن شوید که با شخص و ناشر مورد اعتمادی همکاری میکنید)
نحوه استعلام شابک کتاب
دریافت شابک کتاب
برای دریافت شابک کتاب میتوانید بهطور مستقیم با ما در ارتباط باشید تا تمامی مراحل موردنیاز برای دریافت شماره استاندارد بینالمللی کتاب را برایتان انجام دهیم.
ما در انتشارات شریف آذر بهعنوان یکی از پرکارترین ناشرین کشور، خدمات چاپ کتاب را در بهترین کیفیت ارائه میدهیم. ما در تمام مراحل کنار شما هستیم تا چاپ کتاپ خود را به سرانجام برسانید این تخصص ماست. با ما در تماس باشید.
قوانین و مقررات حق نشر، شابک
شابک نوعی شناسنده است و هیچ گونه وجه قانونی در خصوص حق نشر ایجاد نمیکند. ولی در برخی کشورها استفاده از شابک برای مشخص ساختن انتشارات یکی از ملزومات قانونی است.
شابک مخصوص چه کسانی هست؟
ناشر کتاب، در واقع گروه، سازمان، شرکت یا فردی است که موظف به چاپ اول یک کتاب است. بطور معمول، ناشر در واقع همان فردی است که مسئول مالی پرداخت هزینهی چاپ و متضمن سود و زیان مالی کتاب است. ناشر ممکن است چاپ کننده کتاب نباشد و ممکن است خود مولف کتاب باشد البته اگر خواسته باشد خودش کتاب را به چاپ برساند.
شابک در ایران
در سال ۱۳۷۲، با افزایش روزافزون نیاز به استفاده از یک شناسهٔ استاندارد برای کتاب، ایران به عضویت موسسه جهانی شابک درآمد و شمارهٔ خاص کشور در این شناسه برای کشور ایران، عدد ۹۶۴ تعیین گردید.همچنین در سال ۱۳۸۶ علاوه بر شناسه ۹۶۴ شناسه ۶۰۰ نیز به ایران اختصاص یافت. با استفاده از شناسهٔ ۱۰ رقمی امکان ثبت یک میلیون کتاب در ایران وجود داشته است .
شابم
شماره استاندارد موسیقی نیز مانند شابک ۱۳رقم است با این تفاوت که برای شناسایی آثار موسیقی به کار میرود که با هدف فروش، اجاره یا حمایت از حق مولف، منتشر شده است. دفتر نت، دفترنتهای مینیاتوری، آوازی، مجموعههای قطعات، ورقههای موسیقی پاپ و آثار الکترونیکی برخی از چیزهایی اند که شابم به آنها اختصاص مییابد.
شابک به چه آثاری تعلق می گیرد؟
شابک به صورت بین المللی و اختصاصی به برخی آثار از جمله نرم افزارهای آموزشی، کتاب ها و جزوات چاپی، آثار بریل، نقشه ها، فیلم ها، ویدئوها و ورقه های شفاف، کتاب های صوتی روی کاست و لوح فشرده و همچنین نسخه های دیجیتالی کتاب های چاپی تعلق می گیرد.
